Ελιόμυλος της Παφίταινας
Ο παραδοσιακός Ελιόμυλος της Παφίταινας βρίσκεται στο κέντρο της κοινότητας Σπηλίων. Χτίστηκε τον περασμένο αιώνα, όπως μαρτυρείται από το πιεστήριό του, που φέρει χαραγμένη τη χρονολογία 1894. Ανήκε στην Κατερίνα Κουτσολοϊζή (Παφίταινα) από τα Σπήλια, σύζυγο του Νικόλα Αλεξάνδρου από την Πάφο. Ο ελιόμυλος διέθετε σπαστήρα, του οποίου η «τραπεζιά» ήταν φτιαγμένη από πέτρα. Οι ελιές συνθλίβονταν από μία τεράστια μυλόπετρα, την οποία γύριζαν είτε οι ίδιοι οι χωριανοί, είτε κάποιο γαϊδούρι.
Οι σπασμένες ελιές έμπαιναν σε ζεμπίλια και πιέζονταν με το πιεστήριο. Το λάδι, που έβγαινε μαζί με το νερό, κατέληγε σε «δάνα» (ανοικτό πιθάρι) μέσω μικρού αυλακιού χαραγμένου στη βάση του πιεστηρίου.Το πιεστήριο είναι φτιαγμένο από δρυ. Ο διαχωρισμός του λαδιού από το νερό, γινόταν με ειδικό πήλινο δοχείο ή και τις παλάμες των χεριών. Το λάδι έμπαινε, στη συνέχεια σε πήλινα «αλοιφτά» δοχεία, τις «τζάρες». Όταν ο διαχωρισμός τέλειωνε, τα απόνερα μεταφέρονταν σε άλλο πιθάρι, στην άλλη γωνιά του ελιόμυλου.
Ο ελιόμυλος λειτουργούσε μέχρι το 1955 περίπου. Σταμάτησε να λειτουργεί, όταν γειτονικές κοινότητες απέκτησαν πιο σύγχρονα ελαιοτριβεία και βελτιώθηκαν οι μεταφορές με την επικράτηση του αυτοκινήτου. Η «τραπεζιά» καταστράφηκε, αλλά, ευτυχώς όχι το δρύινο πιεστήριο, και ο ελιόμυλος μετατράπηκε σε στάβλο. Μετά, εγκαταλείφθηκε εντελώς και άρχισε να γκρεμίζεται με την πάροδο του χρόνου.
Το 1990 ο Σύνδεσμος Αποδήμων και Φίλων Σπηλιών – Κουρδάλων αγόρασε τον Ελιόμυλο και στη συνέχεια κάλεσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων το οποίο τον κήρυξε σε αρχαίο μνημείο. Το 1993 – 95 αποκαταστάθηκε με έξοδα του Συνδέσμου Αποδήμων και του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Τοποθεσία
Μνημεία
Κρησφύγετο Χρύσανθου Μυλωνά
Ο Χρύσανθος Μυλωνάς γεννήθηκε στο χωριό Γαλάτα το 1935. Μυήθηκε στην Ε.Ο.Κ.Α. το 1955 και ενώ ακόμα φοιτούσε στην Ε΄ τάξη του Γυμνασίου Σολέας. Υπηρετούσε τον αγώνα μαζί με τον ξάδελφό του Ευαγόρα Παπαχριστοφόρου. Ήταν πολύ δραστήριος και ανέπτυσσε πρω
Κρύα Βρύση
Στο χωριό Άγιος Θεόδωρος Σολέας και στην ανατολική όχθη του ποταμού Ατσά, στη ρίζα ενός πελώριου και απότομου γκρεμού υπήρχε από τα πανάρχαια χρόνια η ιστορική Κρύα Βρύση του χωριού. Μια κρυμμένη όαση στην περιοχή, σκεπασμένη κάτω από λεύκες, καρυδιές,
Κρύα Βρύση
Η Κρύα Βρύση είναι η παλιά βρύση των Σπηλίων. Πρόκειται για ένα ντεπόζιτο που κτίστηκε το 1908 και δέχεται το νερό δυο παρακείμενων πηγών. Το νερό καταλήγει στο ντεπόζιτο μέσω πέτρινων αυλακιών. Από το ντεπόζιτο ρέει με δυο βρύσες που βρίσκονται σε δια
Λημέρια της ΕΟΚΑ
Τα Λημέρια της ΕΟΚΑ ήταν σύστημα τεσσάρων κρησφύγετων: το αρχηγείο, η αποθήκη, ένα μαγειρείο, και ένα παρατηρητήριο. Βρίσκονται στην κορυφογραμμή που δεσπόζει του χωριού Κούρδαλι. Εδώ έστησε για λίγο το στρατηγείο του ο αρχηγός της ΕΟΚΑ. Ο αρχηγός διέμ