Ελιόμυλος της Παφίταινας
Ο παραδοσιακός Ελιόμυλος της Παφίταινας βρίσκεται στο κέντρο της κοινότητας Σπηλίων. Χτίστηκε τον περασμένο αιώνα, όπως μαρτυρείται από το πιεστήριό του, που φέρει χαραγμένη τη χρονολογία 1894. Ανήκε στην Κατερίνα Κουτσολοϊζή (Παφίταινα) από τα Σπήλια, σύζυγο του Νικόλα Αλεξάνδρου από την Πάφο. Ο ελιόμυλος διέθετε σπαστήρα, του οποίου η «τραπεζιά» ήταν φτιαγμένη από πέτρα. Οι ελιές συνθλίβονταν από μία τεράστια μυλόπετρα, την οποία γύριζαν είτε οι ίδιοι οι χωριανοί, είτε κάποιο γαϊδούρι.
Οι σπασμένες ελιές έμπαιναν σε ζεμπίλια και πιέζονταν με το πιεστήριο. Το λάδι, που έβγαινε μαζί με το νερό, κατέληγε σε «δάνα» (ανοικτό πιθάρι) μέσω μικρού αυλακιού χαραγμένου στη βάση του πιεστηρίου.Το πιεστήριο είναι φτιαγμένο από δρυ. Ο διαχωρισμός του λαδιού από το νερό, γινόταν με ειδικό πήλινο δοχείο ή και τις παλάμες των χεριών. Το λάδι έμπαινε, στη συνέχεια σε πήλινα «αλοιφτά» δοχεία, τις «τζάρες». Όταν ο διαχωρισμός τέλειωνε, τα απόνερα μεταφέρονταν σε άλλο πιθάρι, στην άλλη γωνιά του ελιόμυλου.
Ο ελιόμυλος λειτουργούσε μέχρι το 1955 περίπου. Σταμάτησε να λειτουργεί, όταν γειτονικές κοινότητες απέκτησαν πιο σύγχρονα ελαιοτριβεία και βελτιώθηκαν οι μεταφορές με την επικράτηση του αυτοκινήτου. Η «τραπεζιά» καταστράφηκε, αλλά, ευτυχώς όχι το δρύινο πιεστήριο, και ο ελιόμυλος μετατράπηκε σε στάβλο. Μετά, εγκαταλείφθηκε εντελώς και άρχισε να γκρεμίζεται με την πάροδο του χρόνου.
Το 1990 ο Σύνδεσμος Αποδήμων και Φίλων Σπηλιών – Κουρδάλων αγόρασε τον Ελιόμυλο και στη συνέχεια κάλεσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων το οποίο τον κήρυξε σε αρχαίο μνημείο. Το 1993 – 95 αποκαταστάθηκε με έξοδα του Συνδέσμου Αποδήμων και του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Τοποθεσία
Μνημεία
Μνημείο πεσόντων 256 τάγματος πεζικού
Το 256 Τάγμα Πεζικού είχε την έδρα του, μετά την εισβολή, στην Ευρύχου. Υπηρετούσαν σε αυτό εθνοφρουροί από όλες τις γωνιές της Κύπρου και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στα κυριότερα μέτωπα των μαχών. Στις 6 Αυγούστου και ενώ είχε συμφωνηθεί η εκεχειρία, οι
Μύλος της Γωνιάς
Τα άφθονα νερά των ποταμών της Κακοπετριάς, Καρκώτη και Γαρίλλη, έδωσαν την ώθηση για την κατασκευή νερόμυλων. Ο Μύλος της Γωνιάς ήταν ένας από αυτούς. Κτίστηκε πάνω από τον κεντρικό δρόμο, στην αριστερή όχθη του ποταμού του Αγίου Νικολάου-παραπόταμου
Νερόμυλος Κωστή Γιαννάκη
Στην Κύπρο μέχρι τη δεκαετία του 1950 ήταν σε ευρεία χρήση οι νερόμυλοι για το άλεσμα του σιταριού. Στο νησί υπήρχαν εκατοντάδες νερόμυλοι από τους οποίους εξακολουθούν να βρίσκονται σε καλή κατάσταση πάνω από σαράντα, διασκορπισμένοι σε πολλές κοιλάδε
Νερόμυλος Σιαπά Μπέη
Η Φλάσου είναι μικτό χωριό της περιοχής της Σολιάς, της επαρχίας Λευκωσίας, γύρω στα 3 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του χωριού Ευρύχου. Η κοινότητα είναι κτισμένη στην κοιλάδα του ποταμού Καρκώτη, σε μέσο υψόμετρο 330 μέτρων. Το υψόμετρο στην περιοχή του χω