Ελιόμυλος της Παφίταινας
Ο παραδοσιακός Ελιόμυλος της Παφίταινας βρίσκεται στο κέντρο της κοινότητας Σπηλίων. Χτίστηκε τον περασμένο αιώνα, όπως μαρτυρείται από το πιεστήριό του, που φέρει χαραγμένη τη χρονολογία 1894. Ανήκε στην Κατερίνα Κουτσολοϊζή (Παφίταινα) από τα Σπήλια, σύζυγο του Νικόλα Αλεξάνδρου από την Πάφο. Ο ελιόμυλος διέθετε σπαστήρα, του οποίου η «τραπεζιά» ήταν φτιαγμένη από πέτρα. Οι ελιές συνθλίβονταν από μία τεράστια μυλόπετρα, την οποία γύριζαν είτε οι ίδιοι οι χωριανοί, είτε κάποιο γαϊδούρι.
Οι σπασμένες ελιές έμπαιναν σε ζεμπίλια και πιέζονταν με το πιεστήριο. Το λάδι, που έβγαινε μαζί με το νερό, κατέληγε σε «δάνα» (ανοικτό πιθάρι) μέσω μικρού αυλακιού χαραγμένου στη βάση του πιεστηρίου.Το πιεστήριο είναι φτιαγμένο από δρυ. Ο διαχωρισμός του λαδιού από το νερό, γινόταν με ειδικό πήλινο δοχείο ή και τις παλάμες των χεριών. Το λάδι έμπαινε, στη συνέχεια σε πήλινα «αλοιφτά» δοχεία, τις «τζάρες». Όταν ο διαχωρισμός τέλειωνε, τα απόνερα μεταφέρονταν σε άλλο πιθάρι, στην άλλη γωνιά του ελιόμυλου.
Ο ελιόμυλος λειτουργούσε μέχρι το 1955 περίπου. Σταμάτησε να λειτουργεί, όταν γειτονικές κοινότητες απέκτησαν πιο σύγχρονα ελαιοτριβεία και βελτιώθηκαν οι μεταφορές με την επικράτηση του αυτοκινήτου. Η «τραπεζιά» καταστράφηκε, αλλά, ευτυχώς όχι το δρύινο πιεστήριο, και ο ελιόμυλος μετατράπηκε σε στάβλο. Μετά, εγκαταλείφθηκε εντελώς και άρχισε να γκρεμίζεται με την πάροδο του χρόνου.
Το 1990 ο Σύνδεσμος Αποδήμων και Φίλων Σπηλιών – Κουρδάλων αγόρασε τον Ελιόμυλο και στη συνέχεια κάλεσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων το οποίο τον κήρυξε σε αρχαίο μνημείο. Το 1993 – 95 αποκαταστάθηκε με έξοδα του Συνδέσμου Αποδήμων και του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Τοποθεσία
Μνημεία
Νερόμυλος της Ροδούς
Ο νερόμυλος της Ροδούς αποτελεί έναν από τους δύο νερόμυλους που βρίσκονται στο χωριό Γαλάτα. Παλαιότερα βρισκόταν υπό την ιδιοκτησία της Μονής Ποδίθου. Έχει αναπαλαιωθεί το 2002 και τον διατηρεί η κοινότητα ως μουσείο. Αποτελείται από δυο επιβλητικά π
Νερόμυλος του Κύκκου
Στο χωριό Καλοπαναγιώτης που βρίσκεται στην κοιλάδα της Μαραθάσας, την οποία έχει δημιουργήσει ο ποταμός Σέτραχος, υπάρχει ένας από τους πιο καλά διατηρημένους νερόμυλους του νησιού. Αρχικά ανήκε στο μοναστήρι του Κύκκου, γι΄ αυτό και τον ονόμασαν «ο ν
Νερόμυλος του Κύριλλου
Ο μύλος του Κύριλλου βρίσκεται στη Γαλάτα, δίπλα στον ποταμό Κλάριο και έχει αναπαλαιωθεί, καθιστώντας τον πόλο έλξης επισκεπτών, ντόπιων και ξένων. Ο Χρύσανθος και Ανδρέας Κύριλλου ήταν οι μόνοι σε όλη την Κύπρο που γνώριζαν την επεξεργασία και συναρμ
Νερόμυλος του Στυλλή
Στην περιοχή της Σολέας λειτουργούσαν γύρω στους είκοσι έξι αλευρόμυλους, γεγονός που υποδηλώνει τη μεγάλη παραγωγή δημητριακών, αλλά και την κινητήρια δύναμη του νερού, που υπήρχε άφθονο στην περιοχή. Ο λάκκος στον οποίο βρισκόταν η φτερωτή και στην ο